Srbija – Kosovo i Metohija, manastir Gračanica
Manastir Gračanica se nalazi 10 km od Prištine na levoj obali rečice Gračanke. Manastir predstavlja biser srpske srednjovekovne umetnosti kada su u pitanju arhitektura i fresko slikarstvo. Ovi prostori bili su naseljeni još tokom neolita o čemu svedoče brojna naselja starčevačke i vinčanske kulture. Tokom gvozdenog doba ovo područje naseljavaju paleobalkanska plemena koja su poražena od rimljana i romanizovana tokom prvog veka nove ere.
Najpoznatiji rimski grad je Ulpijana ili Justininiana Secunda kao se zvao za verme rimljana. U porti manastira gračanica i danas se mogu videti ostaci rimskih antičkih spomenika. Crkvu manastira Gračanice sagradio je srpski kralj Milutin 1321 god. i posvetio je Uspenju presvete Bogorodice. Crkva je bila sedište Lipljanske eparhije. Manastir je bio važno duhovno središte i nalazio se u centru moćne Milutinove države. Tokom zlatnog doba (14 i 15 vek) manastira u njemu je boravilo više od stotinu monaha koji su duhovno i umetnički unapredili manastir i svrstali ga među najzančajnije srpske bogomolje.
Tokom XVI veka u manastir je donešena i prva štamparija tako da je manastri bio i važan obrazovni centar. Crkva ima osnovu upisanog krsta sa tri apside i pet kupola. Zidana je od tesanog kamena koji je na nekim mestima kombinovan sa opekom. Spoljna priprata sagrađena je naknadno za vreme kneza Lazara krajem XIV veka. Crkvu su oslikali Mihajlo i Evtihije poznati majstori iz Soluna. Predstave nebeske liturgije, proroka ali i Hrista pantokrato ra predstavljaju pravo remek delo.
Izuzetno mesto među freskama zauzima i rodoslov dinastije Nemanjića, predstava kralja Milutina i njegove žene Simonide koja je bila kćer vizantijskog cara Andronika II. Manastirska riznica stradala je krajem XIV veka ali su brojne relikvije nastale u kasnijim periodima sačuvane do danas. Manastir je upsan na listu UNESKO 2006 god. zajedno sa nekoliko značajnih srpskih srednjovekovnih manastira.
Gračanica je oduvek zauzimala izuzetno duhovno mesto u kolektnivnoj svesti srpskog naroda. Obilazak manastira pruža vam mogućnost da se vratite u vreme kralja Milutina za koga su vrhunski majstori izgradili ovaj veličanstvni hram. Pored crkve imaćete i priliku da vas domaćinski dočekaju Srbi koji žive u nezavidnim uslovima u enklavi oko manstira.
Fotografije: april 2013